Ongewenst gedrag op de werkvloer, zo bestrijd je het

Wat is ongewenst gedrag op de werkvloer?

Ongewenst gedrag zijn woorden of daden die ervoor zorgen dat iemand zich geïntimideerd, vernederd of bedreigd voelt. Dit soort gedrag is er in vele vormen en maten. In de Arbowet wordt er onderscheid gemaakt in 4 soorten ongewenst gedrag op de werkvloer:

1. Discriminatie
2. Pesten
3. Seksuele intimidatie
4. Agressie

Wanneer is het ongewenst gedrag?

Het is belangrijk te beseffen dat ongewenst gedrag gaat om hoe gedrag wordt ervaren bij de medewerker die het ondergaat. Hij of zij voelt zich op het moment dat het gebeurt slecht behandeld, of gaat dat later zo voelen. De gouden regel op dit gebied is: als iemand het gedrag als niet prettig ervaart, dan is dat ongewenst of grensoverschrijdend.

Ongewenst gedrag kan voorkomen bij collega's onderling, maar ook leveranciers en klanten kunnen dit soort gedrag vertonen. Er is dus altijd een kans aanwezig dat je ongewild in aanraking komt met ongewenst gedrag op de werkvloer.

Wettelijke achtergrond ongewenst gedrag

Naast fysieke gevaren in de werkomgeving moet je medewerkers ook beschermen tegen psychosociale arbeidsbelasting (PSA). Daarmee valt ongewenst gedrag op de werkvloer onder de zorgplicht van de werkgever.

Discriminatie en seksuele intimidatie hebben een bijzondere plek in de Nederlandse wetgeving. Elke vorm van discriminatie is verboden, en daarom vastgelegd in artikel 1 van de belangrijkste Nederlandse wet, de Grondwet.

Seksuele intimidatie heeft wettelijk ook een bijzondere positie, en is vastgelegd in de wet op gelijke behandeling (BW 646). Als het slachtoffer voldoende feiten kan aanvoeren waaruit een vermoeden van seksuele intimidatie is af te leiden, dan verschuift de bewijslast naar de beschuldigde.

Lees meer over psychosociale arbeidsbelasting (PSA).

Regel je bedrijfs­aansprakelijk­heid

Hoe zorgvuldig je ook werkt, werknemers kunnen een ongeval krijgen of maken fouten. Deze verzekering dekt schade aan personen en zaken.

Beperk je risico

Voorbeelden ongewenst gedrag

Excessen van ongewenst gedrag zijn aan de orde van de dag: uit de hand gelopen personeels­feestjes, ongewenste intimiteiten in een ongelijke machtsverhouding, fysieke mishandeling bij ambulance­personeel en zelfs zelfmoord vanwege aanhoudend pesten.

Maar het meeste ongewenste gedrag is niet zo extreem of wordt afgedaan als 'grapje' of 'kleedkamerhumor'. Daarom een paar voorbeelden die discriminerend of seksueel van aard kunnen zijn, of een vorm van pesten of agressie bevatten.

Vormen van ongewenst gedrag

Dit ongewenste gedrag op de werkvloer kan face-to-face plaatsvinden, maar ook online, via berichten of social media:

• pesten, roddelen, treiteren, vernederen
• dubbelzinnige opmerkingen of ongepaste grappen of vragen
• uitnodigen tot of aandringen op bepaalde handelingen
• onnodige aanrakingen, knijpen, zoenen, etc.
• buitensluiten of negeren
• overdreven veel kritiek geven, het iemand moeilijk maken
• uitschelden, bedreigen, fysiek aanvallen
• emotionele uitbarstingen richting collega

Tip: dit kun je doen tegen pesten op het werk

Ruim 1 op de 5 vrouwen ervaart ongewenst gedrag op het werk

Hoe herken je ongewenst gedrag?

Sommige gedragingen zijn duidelijk te herkennen als strafbaar, zoals fysiek geweld, aanranding of diefstal. Maar veel ongewenst gedrag gaat niet zo duidelijk over de schreef, omdat het totaal onverwacht gebeurt, pas achteraf als zodanig wordt herkend of simpelweg omdat het niet in het openbaar wordt vertoond.

Toch zijn er signalen waar ongewenst gedrag aan ten grondslag kan liggen. Je merkt een verandering van sfeer in het team, er valt iets op aan het gedrag van je medewerker, of er vinden grote veranderingen plaats in je bedrijf. Bijvoorbeeld veranderingen op het gebied van:

• ziekte­verzuim of arbeidsongeschiktheid
• personeels­verloop
• gedrag, zich afzonderen
• competitieve organisatiecultuur, hoge werkdruk
• groepsvorming
• gebrekkige communicatie
• reorganisatie, overname of andere onzekere omstandigheden

Tip: beperk met deze 5 tips agressie en geweld op het werk.

Protocol ongewenst gedrag opstellen

Wat kun je doen om ongewenst gedrag op de werkvloer te voorkomen? En hoe handel je als je een melding krijgt van ongewenst gedrag? De volgende tips dragen bij aan een veilige werkomgeving.

1. Beschrijf ongewenst gedrag

Leg samen met je personeel, of een afvaardiging daarvan, vast wat er wordt verstaan onder ongewenst gedrag. Hou het niet op algemeenheden, maar inventariseer gedrag dat realistisch gezien de meeste kans heeft voor te komen binnen jouw bedrijf. Denk hierbij ook aan de klant- en leverancierscontacten en op welke momenten iets kan gebeuren.

Leg alles vast in een gedragscode, waarmee je laat zien dat je een veilige werkomgeving zeer serieus neemt. Een gedragscode zorgt voor duidelijkheid op de werkvloer.

Gedragscode maken

Wat is een gedragscode en welke onderwerpen moet je beschrijven? Hoe ga je om met sancties? Zo maak je een gedragscode.

2. Stel een vertrouwenspersoon aan

Bepaal hoe en bij wie een medewerker een melding kan maken van ongewenst gedrag. Vanwege de neutraliteit is het verstandig een (externe) vertrouwenspersoon aan te stellen. Beschrijf wat de taken van de vertrouwenspersoon zijn, welk advies hij of zij geeft over de (niet) te nemen stappen en hoe die persoon gekozen kan worden.

Tip: zo stel je een vertrouwenspersoon aan voor seksuele intimidatie.

3. Maak een heldere klachtenprocedure

Het kan gebeuren dat een medewerker er niet uitkomt met de vertrouwenspersoon. Met een duidelijke klachtenregeling kan iemand problematisch gedrag toch aan de kaak stellen. Beschrijf in de procedure hoe een klacht wordt behandeld, door wie dat wordt gedaan (zoals een klachtencommissie), hoe snel een klacht behandeld moet worden en hoe de vertrouwelijkheid van beide partijen wordt gewaarborgd.

4. Geef het goede voorbeeld

Bespreek ongewenst gedrag tijdens meetings, personeels­bijeenkomsten of andere geschikte momenten. Merk je op dat iemand gedrag vertoont - bewust of onbewust - dat niet gepast is? Spreek hem of haar daar dan op aan. Afhankelijk van de situatie kun je ervoor kiezen iemand apart te nemen, of het juist en public te doen. Zo weet iedereen waar hij aan toe is en wat er in de praktijk met ongewenst gedrag wordt bedoeld.

Tip: zo kun je discriminatie op de werkvloer aanpakken.

5. Overweeg een zerotolerancebeleid

Een zerotolerancebeleid voeren is makkelijker gezegd dan gedaan. Situaties verschillen eenmaal in de praktijk. Maar als je de vorige stappen goed hebt beschreven en georganiseerd en je echt korte metten wilt maken met ongewenst gedrag, is dit een goed middel.

Een goed zerotolerancebeleid omschrijft duidelijk wanneer grenzen overschreden worden, wordt duidelijk en regelmatig gecommuniceerd en moet consequent worden toegepast.

Tools voor omgaan met ongewenst gedrag

Vanuit de overheid worden veel tools aangeboden om dit heikele onderwerp aan te pakken. We zetten er een paar tools voor je op een rij:

• Wegwijzer Ongewenst gedrag (TNO)
• Wegwijzer pesten (TNO)
• Wegwijzer Seksuele Intimidatie (TNO)
• Wegwijzer Discriminatie op het werk (TNO)
• Zelfinspectie Pesten, discriminatie en seksuele intimidatie (zie stap 2)

Vragen over ongewenst gedrag

• Wanneer is een PSA-beleid verplicht?

  Alle werkgevers in Nederland moeten een PSA-beleid hebben. Dat staat in de Arbowet. Je bent dus verplicht je personeel te beschermen en te zorgen voor een veilige werkplek voor alle werknemers.

• Hoe zet je een arbodienst of bedrijfsarts in?

  De wet zegt dat je een arbodienst of bedrijfsarts moet inzetten bij het voorkomen en aanpakken van verzuim. Al voor een ziekmelding kun je de arbodienst of bedrijfsarts inschakelen, bijvoorbeeld om je te helpen bij het aanpakken van ongewenst gedrag.

• Welke wetten zijn er rond ziekte­verzuim?

  De belangrijkste verplichtingen rond verzuim staan in de Arbowet en de Wet verbetering poortwachter. Je bent verplicht om te zorgen voor goede begeleiding van zieke werknemers. Op basis van deze twee wetten kun je zelf een arbobeleid opstellen voor jouw bedrijf. In je cao kunnen aanvullende verplichtingen staan voor arbeidsomstandigheden en ziekte­verzuim in jouw branche.

Ziekte­verzuim­verzekering

Verlaag de risico's en onverwachte kosten van ziek personeel met een verzuim­verzekering, ontdek wat dit voor jouw onderneming kan betekenen.

Bekijk de oplossingen