Wat zijn de regels voor werken op zondag?

Werken op zondag

Nederland beweegt zich stapje voor stapje in de richting van een 24 uurseconomie. In sommige branches moet je als ondernemer wel meegaan met deze trend om de concurrentie voor te blijven.

Nog geen twintig jaar geleden leidde de instelling van één koopzondag per maand nog tot felle discussies. Nu kan de consument in een groeiend aantal gemeenten elke zondag zijn inkopen doen.

5 vragen van ondernemers

Hoe ga je als ondernemer mee in de trend van koopzondagen? Wat zijn de wetten en regels voor personeel? 5 vragen en antwoorden voor werkgevers in het MKB:

1. Werken op zondag, in welke sectoren?

In een flink aantal sectoren is werken op zondag meer regel dan uitzondering. Van oudsher gebeurt dat al in de gezondheidszorg, bij politie en brandweer, horeca, theaters, vervoersbedrijven en industriële bedrijven met continudiensten. 

Groeien met jouw horecazaak?

Brand in de keuken of een chef-kok die zich snijdt? Zorg dat je een stabiel horecabedrijf neerzet, je risico's verkleint en klaar bent voor groei.

Ga voor zekerheid

Koopzondag

De laatste jaren zijn ook de supermarktbranche en de detailhandel massaal overgestapt op een winkelopenstelling op zondagen.

Dat geldt in mindere mate voor dienstverleners. Sommige reisbureaus, bijvoorbeeld, openen hun deuren op koopzondag, maar lang niet allemaal.

2. Personeel verplicht laten werken op zondag?

Ben je ondernemer in een van de genoemde sectoren, dan ontkom je er haast niet aan om je personeel op zondag te laten werken. Maar er zijn wel een aantal regels. Welke wetten zijn er over werken op zondag?

• Arbeidstijdenwet toepassen

Volgens de Arbeidstijdenwet hoeven werknemers in principe niet op zondag te werken, tenzij dit noodzakelijk is om het werk goed te doen.

Die noodzaak geldt bijvoorbeeld voor de gezondheidszorg, politie en brandweer. Maar ook voor de horeca of voor bedrijven met productieprocessen die niet stilgelegd mogen worden.

• Cao toepassen voor jouw branche of bedrijfstak

Als je personeel wil inzetten op zondag, dan moet je hierover afspraken maken. Je kunt werknemers niet zomaar verplichten om op zondag te werken. Vaak zijn zulke afspraken al vastgelegd in de cao voor jouw branche of sector. Kijk dus goed wat er in je cao staat.

Regels cao horeca over werken op zondag

Volgens de horeca-cao mag je werknemers vragen om op zondag te werken. Er gelden geen verplicht vrije zondagen. Vraag je een werknemer om  op 40 of meer zondagen per jaar (reeks van 52 weken) te werken? Dan moet je werknemer daarmee instemmen. Dus voor elke keer boven de 40 zondagen heb je toestemming nodig.

• Afspraken maken over werken op zondag

Als er geen cao-regels gelden, kun je zelf afspraken met je personeel maken over werken op zondag. Dat kan individueel per werknemer of collectief voor al je werknemers.

Via een ondernemingsraad (or) of personeels­vertegenwoordiging (pvt) kun je tot een collectieve afspraak komen. 

Als dat geen optie is, dan zul je met iedere werknemer afzonderlijk afspraken moeten maken. De afspraken leg je vast in zijn of haar arbeids­overeenkomst of een toevoeging daarop.

Collectieve afspraken kun je bijvoorbeeld opnemen in een personeels­handboek. Verwijs naar dit handboek in de arbeidscontracten.

Luistertip! Horecaondernemer Wilco Berends aan het woord

Voor een sterrenkok is het een enorme dreun als je je restaurant moet sluiten. Wilco Berends: 'Op zondag gingen we dicht en de donderdag daarna lagen onze gerechten al bij hem in de winkel.'

Luister de podcast over vooruitdenken, samenwerken op basis van vertrouwen en de toekomst van de horeca.

3. Heeft personeel recht op vrije zondagen?

Als een werknemer ermee instemt om op zondagen te werken, dan betekent dit niet dat je hem elke zondag kunt inplannen in het werkrooster. Een werknemer heeft namelijk recht op minimaal 13 vrije zondagen in een jaar (reeks van 52 achtereenvolgende weken).

Van deze regel mag je alleen afwijken als in de cao een lager aantal vrije zondagen is afgesproken.

Bovendien moet de werknemer zelf aangeven dat hij akkoord gaat met deze cao-afspraak. Doet hij dat niet, dan behoudt hij zijn recht op 13 vrije zondagen.

4. Hebben werknemers recht op zondagstoeslag?

Er zijn geen wettelijke voorschriften voor het betalen van extra loon of toeslagen voor het werken op zondag.

Je mag dit als werkgever dus zelf bepalen, behalve als in de cao een beloning voor zondagswerk is afgesproken.

Veel cao's kennen een toeslagregeling van een vast percentage van het normale loon. Supermarkten geven bijvoorbeeld een zondagstoeslag van 100 procent. 

Geen extra loon op zondag in de horeca

Horeca­personeel heeft geen cao-toeslag. Deze werd in 2012 al afgeschaft, omdat veel horecawerkgevers de zondag als een gewone werkdag zien. Mogelijk zet deze trend zich door en verdwijnt de zondagstoeslag op termijn in alle branches.

Zorg ervoor dat je weet wat er in jouw cao is afgesproken over zondagswerk en de beloning daarvan. Bespreek dit met je werknemers en leg afspraken over werken op zondag ook goed vast in de individuele arbeids­overeenkomst.

Denk jij na over het aannemen van personeel? Doe dan de online test Klaar voor meer personeel

5. Mogen jongeren werken op zondag?

Heb je jongeren in dienst, bijvoorbeeld tijdens de vakanties of met een regulier baantje voor enkele uren per week? En wil je hen ook op zondag laten werken? Houd dan rekening met afwijkende regels voor de werktijden van jongeren.

Regels voor jongeren over zondagswerk

• Jongeren van 13 en 14 jaar mogen helemaal niet op zondag werken.
• Jongeren van 15, 16 en 17 jaar mogen alleen op zondag werken als dat nodig is vanuit de aard van het werk en de bedrijfsomstandigheden. Je moet deze noodzaak in het arbeidscontract vermelden en je werknemer moet ermee akkoord zijn (eventueel via een personeels­vertegenwoordiging).
  • Voor 15-jarigen geldt bovendien dat:
    • toestemming van de ouders/verzorgers nodig is;
    • zij per zestien zondagen minimaal vijf zondagen vrij moeten zijn;
    • zij vrij moeten zijn op de zaterdag voorafgaande aan de zondag waarop zij werken.
  • 16- en 17-jarigen moeten per jaar minimaal dertien vrije zondagen hebben. Minder mag, maar alleen als dat in de cao is vastgelegd. Dit komt overeen met de regel voor volwassenen.

Mogen jongeren in de horeca op zondag werken?

In de cao horeca staan afwijkende regels voor jongeren. Werknemers van 16 en 17 jaar hebben net als volwassen werknemers geen verplicht vrije zondagen. Vraag je ze 40 of meer zondagen per jaar te werken, dan moet je werknemer daarmee instemmen (iedere keer vanaf de 40ste zondag).

Voor werknemers van 15 jaar gelden aanvullende voorwaarden. Je werknemer mag alleen op zondag werken als de aard van het werk het noodzakelijk maakt en het in de arbeids­overeenkomst staat. Ook moet er een noodzaak zijn vanuit de bedrijfsomstandigheden (te weinig werknemers op zondag) en er is toestemming nodig van de OR, PV of de medewerker zelf en zijn ouders.

Je moet jongeren ook voldoende pauzes en rusttijden geven. Lees meer over de werktijden voor 15- en 16-jarigen.

Verboden werk voor jongeren

Werknemers van 16 en 17 jaar mogen geen werk doen dat gevaarlijk of schadelijk is voor hun gezondheid.

Kinderen van 15 jaar mogen alleen zelfstandig licht, niet-industrieel werk doen. Het werk moet bij hun leeftijd passen en mag geen nadelige gevolgen hebben voor hun veiligheid, gezondheid of ontwikkeling.

Lees meer over het werken met stagiairs en vakantiewerkers.

Klaar voor nieuw horeca­personeel?

Test jezelf en je bedrijf. Beantwoord tien vragen met ja of nee en zie direct of je klaar bent voor (meer) horeca­personeel. 

Start de checklist

Meer vragen over werken op zondag

• Wat zegt de wet over werken op zondag?

  Volgens de Arbeidstijdenwet hoeven werknemers in principe niet op zondag te werken, tenzij dit noodzakelijk is om het werk goed te doen. Bedrijven mogen zelf afspraken maken met hun werknemers over zondagswerk. Die regels staan in een cao, arbeidscontract of personeels­handboek.

• Wanneer is werken op zondag verplicht?

  Je kunt werknemers niet zomaar verplichten op zondag te werken. Dit mag alleen als zij akkoord zijn met de afspraken over zondagswerk in het contract of de cao. Een werknemer heeft recht op minimaal 13 vrije zondagen in een jaar, behalve als er andere afspraken zijn gemaakt in de cao.

• Moet je meer loon betalen voor werken op zondag?

  De wet zegt niets over extra loon of toeslagen voor werken op zondag. Er kunnen wel regels in je cao staan over een verplichte zondagstoeslag. En anders kun je zelf afspraken maken met je personeel over extra loon op zondag.

• Hoe zit het met werken op feestdagen?

  Voor het werken op feestdagen gelden vrijwel dezelfde regels als voor werken op zondag. Er bestaan geen wettelijke vrije dagen. De regels voor feestdagen staan in de cao of in het arbeidscontract. Per branche of per bedrijf zijn er dan ook grote verschillen.

• Krijgt je personeel vrije tijd in ruil voor werken op zondag?

  Je kunt met werknemers afspreken dat ze compensatie krijgen voor werken op zondag en/of feestdagen. Volgens de horeca-cao krijgt personeel dat werkt op erkende feestdagen vervangende vrije tijd. Dit worden ook wel compensatie-uren genoemd.