Referentiedagen, dit moet je weten

Wat zijn referentiedagen?

Referentiedagen zijn de dagen en tijdstippen waarop je je werknemer kan verplichten te komen werken. Het is een werkafspraak die je samen maakt en vastlegt in het arbeidscontract.

Referentiedagen oproepkracht

Je spreekt referentiedagen af als het grootste deel van iemands werkuren onvoorspelbaar is, zoals bij oproepkrachten. Referentiedagen vastleggen is wettelijk verplicht in deze werksituaties. Daarmee creëer je in feite een voorspelbaar werkpatroon, en weet iedereen waar hij aan toe is.

Eerder werd van oproepkrachten vaak verwacht dat ze altijd beschikbaar waren. Pas als er werk was werden ze opgeroepen, terwijl vaak niet eens duidelijk was voor hoeveel uren. Dat mag niet meer.

Roep je een werknemer op buiten de afgesproken referentiedagen? Dan is hij niet verplicht te komen werken en mag hij werk weigeren.

Referentiedagen nulurencontract

De referentiedagen moeten worden vastgelegd in de arbeids­overeenkomst, zoals een nulurencontract. Daarmee voldoe je aan de informatieplicht, oftewel de arbeidsvoorwaarden die je binnen één week na de eerste werkdag moet delen met je werknemer.

Test: Klaar voor personeel?

Test jezelf en je bedrijf. Beantwoord tien vragen met ja of nee en zie direct of je klaar bent voor (meer) personeel.

Start de test

Wat zegt de wet over referentiedagen?

In de Nederlandse arbeidswetgeving wordt de term 'referentiedagen' niet gebruikt. Maar de wet heeft het wel over het vaststellen van tijdstippen door de werkgever als er een onvoorspelbaar werkpatroon is (artikel 655, lid i, punt 2).

Wet transparante arbeidsvoorwaarden

Deze regel komt voort uit de wet Implementatie EU-richtlijn transparante en voorspelbare arbeidsvoorwaarden die sinds augustus 2022 van kracht is.

Sindsdien is wettelijk bepaald dat werknemers met een onvoorspelbaar werkpatroon ook een mate van zekerheid moeten hebben (artikel 628b).

In theorie kun je alle werkdagen en -uren aanmerken als referentie. Maar dit is niet de bedoeling van de nieuwe wet. Het doel is transparant te zijn naar je werknemer. Vermijd dit dus en probeer goed vooruit te plannen. Een goede organisatie en duidelijke afspraken werken op de lange termijn prettiger voor iedereen.

Directe en indirecte bepaling werktijden

Werktijden kunnen overigens direct en indirect tot stand komen. Als je het werk zelf verdeelt en inplant voor je werknemers, dan is er sprake van een directe bepaling. Maar het kan ook zijn dat oproepkrachten zelf moeten reageren op vragen van cliënten, zoals in de zorg. Dan is er sprake van indirecte bepaling van tijdstippen.

Wat betekent 'grotendeels onvoorspelbaar werkpatroon'?

De wet specificeert niet wanneer er precies sprake is van een grotendeels onvoorspelbaar werkpatroon. Dit wordt pas duidelijk als er meer uitspraken door rechters zijn op dit gebied. Maar je kunt er vanuit gaan dat als meer dan de helft van de werkuren onvoorspelbaar is, je te maken krijgt met referentiedagen.

Oproepregels altijd van toepassing

In alle gevallen van een onvoorspelbaar werkpatroon - of er nu sprake is van een oproepcontract of een andere soort arbeids­overeenkomst - zijn de oproepregels van toepassing. Dat houdt in dat je:

• Referentiedagen vastlegt
• De werknemer alleen kunt oproepen voor die dagen en tijden
• De werknemer minimaal 4 dagen van tevoren informeert

Ook geldt het recht op loon als je de werknemer binnen 4 dagen afzegt of de werktijden aanpast. Zoals eerder gezegd kun je een werknemer natuurlijk ook oproepen buiten de referentiedagen, maar dan is hij niet verplicht te komen werken.

In een cao kunnen afwijkende afspraken staan over het minimum aantal dagen dat je een werknemer kunt oproepen. Dit kan teruggebracht zijn tot maximaal 24 uur.

Werken met referentiedagen 

Hoe pas je referentiedagen en referentie-uren toe in de praktijk? Een paar voorbeelden.

Nulurencontract met referentiedagen in de horeca

Je geeft een medewerker een contract voor 13 uur per week. Elke dinsdagavond werkt hij 4 uur, de andere 9 uur worden onregelmatig verdeeld over de rest van de week. In dit geval heb je te maken met grotendeels onvoorspelbare tijdstippen.

Daarom besluit je om met je medewerker af te spreken dat hij op de drukste dagen verplicht is te komen. Dit zijn de referentiedagen en uren je die met elkaar afspreekt:

• dinsdag 18.00 - 22.00 uur
• vrijdag 16.00 - 22.00 uur
• zaterdag 16.00 - 22.00 uur

Lees meer over de regels voor het nulurencontract in de horeca.

Min-maxcontract met referentiedagen in de zorg

Een medewerker in de thuiszorg werkt de ene week 2 dagen en de andere week 3 dagen. Er is sprake van een min-maxcontract met minimaal 16 en maximaal 24 uur. Er is onderling afgesproken dat het rooster door de weken heen wisselt, maar die worden ruim van tevoren gecommuniceerd. De medewerker werkt niet op de maandag, donderdag en zondag. De afgesproken referentiedagen zijn:

• dinsdag 7.30 - 22.00 uur
• woensdag 7.30 - 22.00 uur
• vrijdag 7.30 - 22.00 uur
• zaterdag 7.30 - 22.00 uur

Controleer de huidige oproepcontracten en kijk of het standaardcontract voldoet aan de nieuwe wetgeving. Laat je altijd adviseren door een juridisch expert.

Andere belangrijke regels voor oproepkrachten

Er is veel om rekening mee te houden als het gaat om oproepcontracten. Naast bovenstaande oproepregels, zijn ook de volgende punten belangrijk om in gedachten te houden:

• Roep je een medewerker met een nulurencontract op? Dan moet hij minimaal 3 uur uitbetaald worden, ook al werkt hij maar 1 uur.
• Na 12 maanden ben je verplicht een contract aan te bieden met minimaal het gemiddelde uren dat hij in dat jaar gewerkt heeft.
• Voorspelbare arbeidsrelatie: na een half jaar mag je medewerker een verzoek indienen voor een vast contract met vaste uren. Je bent verplicht hierop te reageren.

De regels voor oproepkrachten lees je in het artikel Oproepcontracten, zo werkt het

Meer vragen over referentiedagen

• Wat zijn referentiedagen?

  Referentiedagen zijn de dagen waarop je een werknemer mag oproepen om te werken. Je spreekt deze referentiedagen af als het grootste deel van iemands werkuren onvoorspelbaar is. Referentiedagen vastleggen is wettelijk verplicht in oproepcontracten. Je kunt daarnaast ook referentie uren afspreken om het dagdeel te bepalen waarop je werknemer beschikbaar moet zijn.

• Waar vind ik een voorbeeld nulurencontract?

  In het artikel Nulurencontract maken, tips en voorbeelden vind je een aantal voorbeelden, modelcontracten en sjablonen voor een nulurenovereenkomst. Als je een voorbeeldcontract gebruikt, let er dan wel op dat het voldoet aan de laatste wet- en regelgeving.

• Welke oproepcontracten zijn er?

  Naast het nulurencontract is er ook het min-maxcontract. Je spreekt dan met de werknemer af dat hij een minimumaantal uren per week of per maand zal werken. Daarnaast kun je de werknemer oproepen als er meer werk voor hem is, tot een maximumaantal uren dat je in het contract vastlegt.

• Hoe kan ik nieuwe wetten doorvoeren in mijn bedrijf?

  Het is belangrijk om zelf op de hoogte te blijven van wetswijzigingen voor bedrijven. Schakel eventueel de hulp in van een jurist of een belastingadviseur bij het correct toepassen van nieuwe wetten. Houd ook je werknemers op de hoogte van veranderingen die voor hen van belang zijn. Pas waar nodig je contracten en personeels­handboek aan.

• Welke wetswijzigingen zijn er in mijn branche?

  Per branche kunnen er nog extra regels en aanpassingen zijn. Houd vooral de (nieuwe) cao voor jouw branche in de gaten. Zo kan er een uitzondering gelden op deze regels voor werknemers in bepaalde branches.

• Waar kan ik nieuwe wetten voor ondernemers vinden?

  Via de nieuwsbrief van Ondernemen met personeel kun je op de hoogte blijven van nieuwe wetten en regels in het MKB. Op de website van de KvK vind je een actueel overzicht met aankomende wetswijzigingen voor ondernemers.

Rechtsbijstand­verzekering

De kans op een conflict is altijd aanwezig en juridische bijstand kan behoorlijk in de papieren lopen. Met een rechtsbijstand­verzekering ben je als ondernemer verzekerd van juridische hulp.

Beperk je risico's